Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε;
Ο βαθμός, η ένταση και η συχνότητα εκδήλωσης του θυμού του παιδιού μας αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για να θεωρήσουμε ως "δυσλειτουργική" την συμπεριφορά του.
Ποια είναι τα αίτια του θυμού;
Τα αίτια που προκαλούν θυμό σε ένα παιδί ποικίλουν. Ως πιο σημαντικά μπορούμε να αναφέρουμε τα:
- Οικογενειακά αίτια (π.χ. σχέση του παιδιού με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, αυστηρός τρόπος διαπαιδαγώγησης, το διαζύγιο, ο ερχομός ενός νέου παιδιού στην οικογένεια, αλλαγή περιβάλλοντος, εντάσεις μεταξύ γονέων, ανάλογη αντίδραση των γονέων ή του γονέα κ.α)
- Ατομικά αίτια (π.χ. σωματικές ή ψυχικές ιδιαιτερότητες του παιδιού, εφηβεία κ.α)
- Σχολικά αίτια (π.χ. χαμηλές σχολικές επιδόσεις, κακές διαπροσωπικές σχέσεις με συμμαθητές και εκπαιδευτικούς κ.α.)
Πώς πρέπει να αντιδρούμε σε μια "έκρηξη" θυμού του παιδιού;
Όπως στην ιατρική επιστήμη, έτσι και στην περίπτωση παιδιού με "εκρήξεις" θυμού, η πρόληψη είναι προτιμότερη της "θεραπείας" γι΄ αυτό προσπαθούμε, ακολουθώντας τις παρακάτω συμβουλές, να προλάβουμε, κατά κάποιον τρόπο, μια επικείμενη "έκρηξη" του παιδιού. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει:
- να βάζουμε, από μικρή, κιόλας, ηλικία, όρια στο παιδί αλλά και να καθορίζουμε τις συνέπειες σε περίπτωση υπέρβασής τους
- να αποτελούμε εμείς το "πρότυπο" της επιθυμητής συμπεριφοράς
- να επιβραβεύουμε την θετική συμπεριφορά του παιδιού
- να απομακρύνουμε άμεσα το παιδί μας από το χώρο ή το ερέθισμα που του προκαλεί εκνευρισμό
- να κατευθύνουμε την προσοχή του σε ασχολίες ή αντικείμενα που του είναι ευχάριστα
- να εντάξουμε το χιούμορ στη ζωή μας
- να παροτρύνουμε το παιδί να ασχοληθεί με αθλητικές δραστηριότητες, χορό και γενικότερα με δραστηριότητες που το βοηθούν να "αποφορτίζεται" από την εσωτερική του ένταση
- να μάθουμε το παιδί μας να προβάλει το θυμό του σε μαλακά αντικείμενα (π.χ. αφρώδη μπαλάκια) ή σε μεμονωμένα σημεία του σώματός του (π.χ. στις γροθιές του)
- να δείξουμε στο παιδί μας πώς να αναπνέει για να διώχνει την ένταση
Αντίδραση κατά τη διάρκεια της κρίσης εκτός σπιτιού
Πολλές φορές ένα ξέσπασμα θυμού δεν λαμβάνει χώρα μόνο εντός του σπιτιού αλλά και σε εξωτερικούς χώρους. Σε αυτήν την περίπτωση:
- διατηρούμε τον αυτοέλεγχό μας- αυξάνουμε την υπομονή μας
- σκεπτόμαστε καλά πριν πράξουμε οτιδήποτε
- αγνοούμε ή αποστασιοποιούμαστε από τον θυμό του παιδιού όταν δεν υπάρχει κίνδυνος για το ίδιο ή για τους γύρω του
- παίρνω αγκαλιά το παιδί μου σε περίπτωση που ισχύουν τα παραπάνω
- δεν προσαρμόζουμε την συμπεριφορά μας ανάλογα με τον κοινωνικό περίγυρο (δεν δίνουμε σημασία στις αντιδράσεις του κόσμου, ούτε στο τι θα σκεφτεί, προσανατολίζουμε όλη την ενέργειά μας στο παιδί μας)
- λύνουμε πάντα τις διαφορές μας στο σπίτι
- δεν παίρνουμε προσωπικά τον θυμό του παιδιού και προσπαθούμε να αγνοήσουμε τυχόν εκφράσεις που θα χρησιμοποιήσει το παιδί με σκοπό να μας πληγώσει ή να μας βγάλει εκτός εαυτού ( π.χ. σε μισώ, είσαι κακός μπαμπάς λη κακή μαμά, δεν σ΄ αγαπώ καθόλου κ.α)
- εφαρμόζουμε την τεχνική της άμεσης τιμωρίας όταν η κατάσταση θεωρηθεί εκτός ελέγχου.
Αναλόγως πράττουμε εντός σπιτιού, προσαρμόζοντας τις παραπάνω τεχνικές.
Τι κάνουμε μόλις το παιδί ηρεμήσει
Σε καμία περίπτωση δεν αγνοούμε το επεισόδιο είτε αυτό συνέβη εντός σπιτιού είτε εκτός. Αντιθέτως μόλις το παιδί ηρεμήσει το πλησιάζουμε και προσπαθούμε να συζητήσουμε μαζί του ήρεμα, ανιχνεύοντας παράλληλα τα αίτια που οδήγησαν στο εκάστοτε ξέσπασμα.
Σημαντικό είναι να προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση του παιδιού, δίνοντας του να καταλάβει ότι η συμπεριφορά του αυτή έχει αντίκτυπο τόσο στο ίδιο όσο και στο άμεσο περιβάλλον του.
Γενικός κανόνας
Δεν πρέπει να αποθαρρυνόμαστε και να εγκαταλείπουμε την προσπάθειά μας αν βλέπουμε ότι η συμπεριφορά του παιδιού δεν βελτιώνεται. Μπορεί το παιδί να δοκιμάζει τα όρια, τις αντοχές μας αλλά και τη συνέπεια μας στην εφαρμογή των προκαθορισμένων και προσυμφωνημένων κυρώσεων, ενώ άλλες φορές μπορεί απλά να χρειάζεται περισσότερος χρόνος μέχρι την εμφάνιση της επιθυμητής συμπεριφοράς.
Δεν διστάζω να ζητήσω την βοήθεια ειδικών αν νιώθω ανεπαρκής ως προς την αντιμετώπιση της εν λόγω συμπεριφοράς του παιδιού ή εφαρμόζω τεχνικές που περισσότερο βλάπτουν παρά βοηθούν το παιδί.
_____________________
Η Πηνελόπη Τσακανίκα είναι Ειδική Παιδαγωγός, Απόφοιτη του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στις Επιστήμες της Αγωγής - Ειδική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και Εξειδικευμένη Επιμόρφωση σε θέματα Διδακτικών Παρεμβάσεων και Συμβουλευτικής Γονέων από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η Σωτηρία Κυριαζίδου είναι Ψυχολόγος Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με ειδίκευση στην Κλινική Νευροψυχολογία της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
