Αν η οικογένεια φέρεται στο παιδί με αναπηρία ως ισότιμο μέλος αυτής, με δικαιώματα και υποχρεώσεις ανάλογες των δυνατοτήτων του, που δύναται να εκφράσει την άποψη του για ένα θέμα που το αφορά, τότε η οικογένεια αυτή συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη του αυτοπροσδιορισμού του.
Σημαντικό ρόλο κατέχει και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η οικογένεια, εάν είναι στο στάδιο της άρνησης ή της αποδοχής αυτής ως μιας κατάστασης μόνιμης, που επιδέχεται, όμως, βελτιώσεων. Φυσικά θα είναι πιο εύκολο για μια εύρωστη οικονομικά οικογένεια να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του παιδιού με αναπηρία.
Τέλος, η παροχή κινήτρων για ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων από μέρους του παιδιού, συμβάλλουν θετικά στην ψυχολογία του και το οδηγούν στη διαμόρφωση μιας θετικής εικόνας του εαυτού που θα έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησής του αλλά και τη βελτίωση των ακαδημαϊκών του επιδόσεων.
Το κοινωνικό - εκπαιδευτικό πλαίσιο
Το κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο διαβιούμε, βρίθει προκαταλήψεων και στερεότυπων, έναντι του διαφορετικού, του "μη φυσιολογικού", του αποκλίνοντος του "μέσου όρου", του ατόμου με αναπηρία ειδικότερα.
Τα παραπάνω, όπως είναι αναμενόμενο, υπεισέρχονται στην διαμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος της εκάστοτε χώρας, καθώς η εκπαίδευση και ειδικότερα το σχολείο αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, το στιγματισμό, την περιθωριοποίηση, την ετικετοποίηση και τον αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, από το ευρύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, και τον περιορισμό της εκπαίδευσης αυτών, κατά κύριο λόγο, στα διάφορα Ιδρύματα που δημιουργήθηκαν στηριζόμενα στην φιλανθρωπική προσέγγιση της αναπηρίας ή στην χειρότερη περίπτωση, στην απουσία παροχής, οποιασδήποτε μορφής εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα την διαμονή αυτών των ατόμων στο σπίτι.
Έτσι, η κοινωνία, οι εκπαιδευτικοί και οι υπόλοιποι μαθητές λειτουργούν αποκλειστικά και διαχωριστικά για το παιδί και μετέπειτα για τον ενήλικα με αναπηρία, κάνοντας το να νιώθει ως υπαίτιο της κατάστασης της οποίας βρίσκεται υιοθετώντας, μάλιστα, και τις αντίστοιχες στάσεις και απόψεις: τα παιδιά με αναπηρία θα πρέπει να εκπαιδεύονται στο σπίτι τους, δεν μπορούμε να τα βλέπουμε, χαλάνε την αισθητική μας, τα άτομα με αναπηρία έχουν λιγότερα ή καθόλου δικαιώματα, δεν πρέπει να κυκλοφορούν στο δρόμο, στα μαγαζιά, να διασκεδάζουν, δεν μπορούν να μάθουν τίποτα, δεν μπορούν να εργαστούν, δεν έχουν τις απαιτούμενες δεξιότητες και ικανότητες για να εργαστούν, δεν έχουν δικαίωμα επιλογής, πρέπει να κάνουν ό,τι τους λέγεται, δεν χρειάζεται να εκφράσουν την άποψή τους, δεν μπορούν να εκφράσουν την άποψή τους, δεν έχουν άποψη, δεν έχουν το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό και μια πληθώρα ανάλογων αντιλήψεων και απόψεων.
Αν το κοινωνικό και το εκπαιδευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει το παιδί με αναπηρία, αντιληφθεί ότι η αναπηρία δεν είναι προσωπικό θέμα αλλά κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό, τότε θα υιοθετήσει ανάλογες πρακτικές και θα προβεί σε προσαρμογές που θα παράσχει σε αυτό τη δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής στην εκπαίδευση και σε όλες τις κοινωνικές δομές και δράσεις. Η συμπερίληψη αυτή θα οδηγήσει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του ατόμου και στην ανάπτυξη του αυτοπροσδιορισμού.
Συνεπώς, όλοι οι παραπάνω παράγοντες συμβάλλουν καθοριστικά στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού με αναπηρία, στην ανάπτυξη της αυτοαντίληψης, της αυτορρύθμισης και του αυτοπροσδιορισμού του.
Για όλους αυτούς τους λόγους θα πρέπει να σταματήσουμε να εφαρμόζουμε στα άτομα με αναπηρία τους όρους της αυτοεκπληρούμενης προφητείας και να σχεδιάσουμε εκπαιδευτικά προγράμματα, μέσα στα πλαίσια της ανάλογης εκπαιδευτικής πολιτικής, που θα ευαισθητοποιούν τα μη ανάπηρα άτομα προβάλλοντας τα άτομα με αναπηρία ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας, με ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις.
____________________________
Η Πηνελόπη Τσακανίκα είναι Ειδική Παιδαγωγός, Απόφοιτη του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στις Επιστήμες της Αγωγής - Ειδική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και Εξειδικευμένη Επιμόρφωση σε θέματα Διδακτικών Παρεμβάσεων και Συμβουλευτικής Γονέων από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
