Στο εκτενές κείμενό τους, εκφράζουν σοβαρές ενστάσεις για την κατεύθυνση που φαίνεται να λαμβάνει ο σχεδιασμός, τονίζοντας ότι προωθεί ένα αποτυχημένο μοντέλο τουριστικής μονοκαλλιέργειας σε βάρος της αγροτικής ταυτότητας και της φυσικής κληρονομιάς του νησιού.
Διαβάστε αναλυτικά:
Ανοιχτή επιστολή των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων και των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών της Λήμνουγια τα Εναλλακτικά Σενάρια Χωρικής Ανάπτυξης του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου
27 Ιουνίου 2025
ΠΡΟΣ:
Ένωση Οικονομικών Φορέων (ΕΟΦ) ΤΠΣ Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου «Παναγιώτης Καραμόσχος και Συνεργάτες ΕΕ - MTC - Μακεδονική Τεχνική Εταιρεία - Αικ. Γεωργούλα και Συνεργάτες ΕΕ - Κλεισθένης ΕΕ - Νέξους Ντιζάιν Στούντιο ΕΕ - ORBIS Engineering Σύμβουλοι Μηχανικοί ΙΚΕ - ORBISEngineering - Παλαιοχωρίτης Κ. - Κανδηλά Θ. ΟΕ - ΚΑ.ΠΑ. ΟΕ». Υπόψη κ. Νικόλαου Καραμόσχου, Νόμιμου Εκπροσώπου ΕΟΦ: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Επιτροπή Παρακολούθησης, Επίβλεψης και Παραλαβής (ΕΠΕΠ) ΤΠΣ Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου:
• Παναγιώτα Τσολακάκη, εκπρόσωπος ΤΕΕ, πρόεδρος ΕΠΕΠ: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
• Άννα Σπυροπούλου, εκπρόσωπος ΥΠΕΝ: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
• Ιωάννης Στεργιόπουλος, εκπρόσωπος Δήμου Λήμνου: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
Δήμος Λήμνου: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Έπαρχος Λήμνου: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας ΠΕ Λήμνου: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) εκπονούνται σε επίπεδο Δήμων ή Δημοτικών Ενοτήτων, καθορίζοντας σε ορίζοντα 15ετίας το πλαίσιο χωρικής ανάπτυξης των οικιστικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων, με στόχο τη βιώσιμη χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση των περιοχών. Αποτελούν μοναδική ευκαιρία για τη διατύπωση κατευθύνσεων που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, διαφυλάσσοντας το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους και το τοπίο.
Τα νησιά αποτελούν τις πλέον κρίσιμες περιοχές του εθνικού χώρου, καθώς δέχονται πιέσεις οικιστικής και τουριστικής ανάπτυξης οι οποίες εκ των πραγμάτων επιβαρύνουν τους περιορισμένους φυσικούς τους πόρους και ανατρέπουν το ευαίσθητο, μικρής κλίμακας τοπίο τους. Η Λήμνος αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς, σε αντίθεση με την πλειονότητα των ελληνικών νησιών, διατηρεί ακόμα σε μεγάλο βαθμό ακέραιο τον διαχρονικό χαρακτήρα της ως ένας παραγωγικός τόπος, με ζώσα αγροτική κληρονομιά, μοναδικά αγροδιατροφικά προϊόντα και ένα αγροτικό τοπίο υψηλής οικολογικής αξίας. Ο τουρισμός αποτελεί ανερχόμενη δραστηριότητα, η οποία αναμφίβολα στηρίζει την τοπική οικονομία, εντούτοις αρχίζει σταδιακά να προκαλεί σημαντικές πιέσεις στους φυσικούς και εδαφικούς πόρους, επηρεάζοντας τον χαρακτήρα της οικονομίας, καθώς και τα αγροοικοσυστήματα και το τοπίο του νησιού.
Υπό αυτό το πρίσμα, η μελέτη ΤΠΣ Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου έρχεται σε μια κρίσιμη χρονική συγκυρία, παρέχοντας στην Πολιτεία μια εξαιρετική δυνατότητα ρύθμισης του χώρου με τρόπο που αυτή να διαφυλάσσει τη μοναδική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, προλαμβάνοντας τα φαινόμενα ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης που μαστίζουν την πλειονότητα των ελληνικών νησιών και υποβαθμίζουν όχι μόνο τους φυσικούς τους πόρους, αλλά μακροπρόθεσμα και το ίδιο το τουριστικό τους προϊόν.
Με λύπη διαπιστώσαμε ότι τα εναλλακτικά σενάρια χωρικής ανάπτυξης που προτείνει η μελέτη, τα οποία παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Λήμνο και δημοσιεύθηκαν στο διαδίκτυο,κινούνται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, προωθώντας το παρωχημένο μοντέλο της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού, «αξιοποιώντας» ή «αναδεικνύοντας» το μοναδικό τοπίο του νησιού αποκλειστικά ως παράγοντα έλξης επισκεπτών.
Το Σενάριο 2 «Δυναμικής ανάδειξης τοπίων για βιώσιμο τουρισμό», που προκρίνεται από τους μελετητές για τη διατύπωση των κατευθύνσεων χωρικής και πολεοδομικής οργάνωσης στην επόμενη καθοριστική φάση της μελέτης, προτείνει μια πληθώρα περιοχών (ΠΕΧ) τουριστικής ανάπτυξηςσε όλη τη Λήμνο, παρερμηνεύοντας μάλιστα τις ζώνες τοπίου εθνικής και περιφερειακής αξίας του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου (ΠΧΠ) Βορείου Αιγαίου (ΦΕΚ 181/Δ/2019) ως κριτήρια για τον καθορισμό ζωνών τουριστικής ανάπτυξης με ακατανόητο περιεχόμενο (βλ. ενδεικτικά τις ΠΕΧ αισθητικού τουρισμού, ΠΕΧ περιβαλλοντικού τουρισμού, ΠΕΧ περιβαλλοντικού και πολιτισμικού τουρισμού, ΠΕΧ πολιτιστικού τουρισμού, ΠΕΧ πολιτισμικού και αισθητικού τουρισμού, κ.ά.), στις οποίες μάλιστα δίδεται δυνατότητα δόμησης κατοικίας και τουριστικών εγκαταστάσεων με αρτιότητα μόλις 4 στρ. όπως ακριβώς προβλέπεται στην εκτός σχεδίου δόμηση.
Την ίδια στιγμή το ΤΠΣ αγνοεί πλήρως τις κατευθύνσεις για το τοπίο του ΠΧΠ Βορείου Αιγαίου (άρθρο 13), οι οποίες αναφέρονται ξεκάθαρα στην «προστασία και ανάδειξη των ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών και της αισθητικής του τοπίου (π.χ. αγροτικά κτίσματα, μάντρες, μονοπάτια)», καθώς και στην «προστασία των παραδοσιακών καλλιεργειών». Το Σενάριο 2 εντάσσει ακόμα και τις περιοχές προστασίας των αρχαιολογικών χώρων διεθνούς εμβέλειας της Λήμνου (Ηφαιστία, Καβείριο, Πολιόχνη) με το περιβάλλον αγροτικό τοπίο τους σε ΠΕΧ Τουριστικής Ανάπτυξης, αγνοώντας ακόμη και τη βασική επιταγή του ν.4447/2016 (ΦΕΚ 241/Α/2016) ότι οι περιοχές του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών και οι αρχαιολογικοί χώροι δεν εντάσσονται στις ΠΕΧ του ΤΠΣ.
Πέραν των παραπάνω, το ΤΠΣ δείχνει να αγνοεί σημαντικές παραμέτρους του πρωτογενή τομέα και του αγροτικού τοπίου της Λήμνου, καθώς και στα δύο σενάρια:
• Εντάσσει στις ΠΕΠ Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας (όπου προβλέπεται αυξημένο καθεστώς προστασίας από οικιστική και τουριστική δραστηριότητα) μόνο την περιοχή του εν εξελίξει αναδασμού στη ΔΕ Ατσικής, αγνοώντας τον κάμπο του Κοντιά (που είναι η μοναδική μόνιμα αρδευόμενη έκταση του νησιού), τον όμορο παραγωγικό κάμπο Τσιμανδρίων-Πορτιανού, τον κάμπο Κοντοπουλίου-Καλλιόπης και τις περιοχές αναδασμού Παναγιάς-Πλάκας.
• Ουσιαστικά ταυτίζει την αξιόλογη γεωργική γη της Λήμνου (ΠΕΠ Αξιόλογης Γεωργικής Γης) με τους αμπελώνες –οιοποίοι, παρά την ποιότητα και αναγνωρισιμότητα της αμπελο-οινικής παράδοσης του νησιού, στην πραγματικότητα συνιστούν μικρό ποσοστό της καλλιεργήσιμης γης του νησιού– αγνοώντας τη ραχοκοκαλιά του πρωτογενή τομέα της Λήμνου, που είναι η ημιεκτατική κτηνοτροφία που βασίζεται στον συνδυασμό βόσκησης σε βοσκοτόπους και αροτραίες εκτάσεις και την καλλιέργεια ζωοτροφών για ιδιοπαραγωγή, καθώς και τις εξίσου σημαντικές καλλιέργειες σιτηρών και οσπρίων, που συνδέονται με πλήθος μοναδικών τοπικών προϊόντων (ΠΟΠ Καλαθάκι, Μελίχλωρο/Μελίπαστο τυρί, αλεύρι, παξιμάδια, όσπρια) και διαμορφώνουν ένα γεωργοκτηνοτροφικό μωσαϊκό υψηλής οικολογικής αξίας.
• Προβλέπει μόνο μία ζώνη προστασίας (ΠΕΧ) του αγροτικού τοπίου, η οποία περιλαμβάνει μόνο «τις άγονες εκτάσεις και τους βοσκότοπους» αγνοώντας σημαντικά αγροτικά τοπία της Λήμνου όπως το βόρειο τμήμα του Φακού και το Διαπόρι, στην οποία μάλιστα δεν αποκλείεται (υπό προϋποθέσεις που δεν ορίζονται) η κατοικία.
Είναι επιπλέον χαρακτηριστικό ότι κανένα σενάριο του ΤΠΣ δεν κάνει αναφορά στις μάντρες της Λήμνου, εγγεγραμμένο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας, τον πυρήνα του μικτού γεωργοκτηνοτροφικού συστήματος που υποστηρίζει τη διατροφική αυτάρκεια του νησιού και αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας και της ζώσας κληρονομιάς του τόπου. Αρνητική εντύπωση μας κάνει επίσης ότι απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο μοναδικό αγροδασικό τοπίο που συγκροτεί το υπολειμματικό δάσος βελανιδιάς στην Ανατολική Λήμνο, το οποίο πρέπει να σημειωθεί ότι βρίσκεται εκτός της περιοχής Natura 2000 και δεν διέπεται από κανένα καθεστώς προστασίας σήμερα.
Το Σενάριο 3 «Περιβαλλοντικής αξιοποίησης τοπίων για βιώσιμο τουρισμό» κινείται στην ίδια συλλογιστική, συνδέοντας μονοσήμαντα την αναπτυξιακή διάσταση του χωρικού σχεδιασμού με τον τουρισμό, απαξιώνοντας τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας και ιδίως τον πρωτογενή. Ακόμη και έτσιόμως, θα αποτελούσε μια καλύτερη βάση συζήτησης ενόψει της Β’ φάσης της μελέτης, καθώς περιέχει σαφώς θετικότερες προβλέψεις για τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου. Εντούτοις, απορρίπτεται από τους μελετητές ως πιο αδύναμο από κοινωνικής και οικονομικής άποψης, παρά το γεγονός ότι αξιολογείται από τους ίδιους ως το θετικότερο από άποψη εκτιμώμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Συμπερασματικά, η μελέτη ΤΠΣ Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου προωθεί ξεκάθαρα ένα μοντέλο ανάπτυξης που έχει πλέον αποδειχθεί καταστροφικό, όχι μόνο από περιβαλλοντικής, αλλά και κοινωνικο-οικονομικής άποψης για τον νησιωτικό μας χώρο, με κύριο άξονα το βραχυπρόθεσμο κέρδος από κάθε λογής τουριστικές «επενδύσεις» σε βάρος της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας. Τη στιγμή που πληθαίνουν οι φωνές και οι πρωτοβουλίες στα νησιά του Αιγαίου ενάντια στην αλόγιστη τουριστική επέκταση και κατανάλωση των εδαφικών και φυσικών πόρων, θεωρούμε λανθασμένη την προσπάθεια μεταφοράς ενός αντίστοιχου αναπτυξιακού προτύπου και στη Λήμνο – νησί που ακόμη διατηρεί σε μεγάλο βαθμό ακέραιο τον χαρακτήρα του ως ένας παραγωγικός τόπος με μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό τοπίο και σημαντικά αγροοικοσυστήματα.
Πιστεύουμε ότι το όραμα για τη Λήμνο θα έπρεπε να βασίζεται στην ουσιαστική αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του τόπου και σε συνέργειες ανάμεσα στους παραγωγικούς τομείς, με τον τουρισμό να συμπληρώνει και να ενισχύει τον πρωτογενή τομέα, αξιοποιώντας τη μοναδική αγροδιατροφική κληρονομιά του νησιού με σεβασμό στην κλίμακα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, επιθυμούμε να ανοίξουμε έναν δημόσιο διάλογο και να προωθήσουμε κοινές πρωτοβουλίες που θα έχουν στόχο τη διατύπωση ενός διαφορετικού οράματος για το μέλλον της Λήμνου, ενόψει της Β’ φάσης του ΤΠΣ Αγίου Ευστρατίου - Λήμνου και της σύνταξης του ΠΔ με το οποίο αυτό θα θεσμοθετηθεί.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις:
Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (EΛΛΕΤ)
Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ)
Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA)
Η οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών της Λήμνου:
Ανεμόεσσα - Όμιλος Προστασίας Περιβάλλοντος και Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς Νήσου Λήμνου
