Ο αρθρογράφος ξεκινώντας από το παρελθόν και την ιστορία του νησιού, φτάνει στο σήμερα που θέλει έναν Άη Στράτη να άρχεται από τη νεότερη δήμαρχο της Ελλάδας.
Γράφει ο Άρης Δημοκίδης:
46. Άγιος Ευστράτιος (Αη Στράτης)
Στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, με έκταση 43,325 Km² και 371 κατοίκους
Οι σεισμοί του 1968 έγιναν η αιτία για να καταστραφεί ο γραφικός οικισμός με ανεμόμυλους στην κορυφή του μικρού λοφίσκου, όπου οι κάτοικοι ακολουθώντας την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Αιγαίου είχαν χτίσει τις κατοικίες τους. Ο σημερινός οικισμός που χτίστηκε στην περίοδο της δικτατορίας του 1967 είναι απλωμένος στην κοιλάδα. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την αλιεία και την κτηνοτροφία και αντιμετωπίζουν συχνά, ιδίως το χειμώνα προβλήματα στην επικοινωνία με τα άλλα νησιά και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Αη-Στράτης. Οι εργαζόμενοι στον φούρνο των εκτοπισμένων. Η πινακίδα "Αρτοποιείον Ο.Σ.Π.Ε.Α.Σ." δεν ήταν δυνατόν να αναρτηθεί, γιατί οι Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων ήταν πλέον παράνομες. (Αρχείο Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη.)
Κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας για τους αριστερούς. Την αρχή έκανε το 1929 η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου με βάση το νόμο του 1929 "περί Ιδιωνύμου αδικήματος" και τότε βρέθηκαν οι πρώτοι εκτοπισμένοι κομμουνιστές στο νησί. Οι επόμενες κυβερνήσεις συνέχισαν να χρησιμοποιούν τον Αη Στράτη για την εκτόπιση αριστερών και το φαινόμενο κορυφώθηκε στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά 1936-1941, όπου εκτοπίστηκαν εκεί εκατοντάδες αντίπαλοι του καθεστώτος, κυρίως κομμουνιστές αλλά και συνδικαλιστές, δημοκρατικοί πολίτες και αντιφασίστες.
Στις 26 Απρίλη του 1941 λίγο πριν οι Γερμανοί καταλάβουν το νησί κι ενώ γινόταν διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των εξορίστων μεταξύ αντιπροσωπείας των εξορίστων και του σταθμάρχη διοικητή της φρουράς του νησιού, ο σταθμάρχης φοβούμενος μήπως αποδράσουν οι εξόριστοι παρέταξε τους 12 χωροφύλακες που διέθετε και αυτοί άρχισαν να πυροβολούν τους εξόριστους με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 3 και να τραυματιστούν 2 άτομα. Στη συνέχεια ο σταθμάρχης παρέδωσε τους εξόριστους του Αη Στράτη στους Γερμανούς κατακτητές. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής οι εξόριστοι υπέφεραν τα πάνδεινα από έλλειψη τροφίμων, εφοδίων, περίθαλψης και πέθαναν από πείνα 33 κομμουνιστές κρατούμενοι.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από το γερμανικό ζυγό, τον Οκτώβρη του 1944, το στρατόπεδο εξορίας του Αη Στράτη έκλεισε και οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι απελευθερώθηκαν. Την Άνοιξη του 1947 ο Αη Στράτης άνοιξε και πάλι ως τόπος εξορίας αριστερών. Με τον αναγκαστικό νόμο 511 της 31ης Δεκεμβρίου 1947 (Α299) "Περί μέτρων αναφερομένων εις τους υπό εκτόπισιν διατελούντας" η επίσημη ονομασία του στρατοπέδου του Αη Στράτη έγινε "Στρατόπεδον Πειθαρχημένης Διαβιώσεως Εκτοπισμένων". Μετά το κλείσιμο της Μακρονήσου ο Αη Στράτης αποτέλεσε τον μαζικότερο τόπο εξορίας.
Σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι εκτοπίστηκαν στο νησί αυτό, όπως οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Τάσος Λειβαδίτης, οι λογοτέχνες Μενέλαος Λουντέμης και Θέμος Κορνάρος, ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης και πολλοί άλλοι. Επίσης πολλοί αριστεροί πολιτικοί εκτοπίστηκαν στον Αη Στράτη, όπως ο Ηλίας Ηλιού, ο Κώστας Γαβριηλίδης, ο Στέφανος Σαράφης και άλλοι.
Υπολογίζεται ότι από το 1947 μέχρι το 1964 πέρασαν από το νησί περίπου 7000 αριστεροί κρατούμενοι. Το στρατόπεδο κράτησης του Αη Στράτη έκλεισε το 1964.
Σήμερα ο Αη Στράτης έχει το δικό του Μουσείο Δημοκρατίας με πλούσιο και εξαιρετικά ενδιαφέρον υλικό, στο σάιτ www.mouseiodimokratias.gr.
Εξόριστοι στον 'Αη-Στράτη. (Αρχείο Βασίλη και Βύρωνα Μανικάκη)
To 2014, στα 27 της χρόνια επιλέχθηκε να αναλάβει τα ηνία της δημαρχίας σε ένα ιστορικό και ακριτικό νησί της χώρας.
Η Μαρία Κακαλή, επικεφαλής του συνδυασμού "Νέα Αρχή" έλαβε ποσοστό 58,70% και 145 ψήφους.
Συνολικά ψήφισαν 250 ψηφοφόροι ενώ τα άκυρα ψηφοδέλτια ήταν μόλις τρία.
Η Μαρία Κακαλή που έχει βραβευτεί για τις επιδόσεις της στα μαθήματα της Α' Λυκείου από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, σπούδασε στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστήμιου Πατρών.
Η 27χρονη δήμαρχος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 24/01/1987 και είναι μόνιμη κάτοικος Αγίου Ευστρατίου. Το 2004 αποφοίτησε από το ενιαίο λύκειο Αγίου Ευστρατίου και την ίδια χρονιά εισήχθη στο Τμήμα Επιστημών της εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία στο Πανεπιστήμιο Πάτρας. Είναι παντρεμένη με τον Παναγιώτη Καραϊσκάκη, με τον οποίο έχει αποκτήσει ένα γιο.
Μετά τις σπουδές της, επέστρεψε στο ακριτικό νησί και μένει μόνιμα εκεί. Εκλέχτηκε ως Δημοτικός Σύμβουλος Αγίου Ευστρατίου στις εκλογές του 2010 και αργότερα ως Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο του 2013.
