Η Παθολογική κατάσταση κατά την οποία υπάρχει μεγάλος αριθμός εκκολπωμάτων καλείται εκκολπωμάτωση.
Η εκκολπωματίτιδα (συμβαίνει στο 20% των περιπτώσεων με εκκολπώματα) αποτελεί την πιο σοβαρή επιπλοκή της εκκολπωμάτωσης και συνήθως καθορίζεται ως μια διάτρηση του εκκολπώματος με συνεπακόλουθη επιμόλυνση. Οφείλεται σε απόφραξη του στομίου των εκκολπωμάτων από σκληρά κόπρανα και επιμόλυνση της κλειστής κοιλότητας από μικρόβια που αφθονούν στο έντερο.
Αιτιοπαθογενετικά η εκκολπωμάτωση έχει συσχετισθεί ισχυρά με την μακροχρόνια ανεπαρκή παρουσία φυτικών ινών στη διατροφή λόγω κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην Αφρική και στην Νοτιοανατολική Ασία η εκκολπωμάτωση είναι σπάνια έως άγνωστη νόσος. Αποτέλεσμα αυτής της διατροφής είναι η δυσκοιλιότητα, κατά την οποία τα σκληρά κόπρανα μπορεί να προκαλούν τον σχηματισμό αυτών των σάκων, εξαιτίας της αύξησης της πίεσης στο έντερο. Πιο αναλυτικά, το έντερο προωθεί τα κόπρανα προς τα εμπρός, με ήπιες συσπάσεις του μυϊκού του τοιχώματος. Υπό συνθήκες διατροφής φτωχής σε φυτικές ίνες, τα κόπρανα έχουν σκληρότερη σύσταση, μικρότερο όγκο και προωθούνται πιο δύσκολα, με αποτέλεσμα οι μύες του εντέρου να αναγκάζονται να δουλέψουν εντονότερα. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία υψηλών πιέσεων σε κάποια σημεία του τοιχώματος του εντέρου. Οι αυξημένες αυτές πιέσεις σπρώχνουν την εσωτερική επένδυση (βλεννογόνο) του εντέρου διαμέσου του μυϊκού τοιχώματος, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του εκκολπώματος.
Εκτός απ’ τη διατροφή, έχουν επίσης ενοχοποιηθεί οι δομικές μεταβολές του κολονικού τοιχώματος (μείωση της αντιστάσεως των τοιχωμάτων), όπως μεταβολές στη σύσταση του κολλαγόνου και αύξηση της ελαστίνης, που σχετίζονται με την πάροδο της ηλικίας.
Η επίπτωση της νόσου αυξάνεται με την ηλικία. Στη δεκαετία μεταξύ 30 - 40 ετών η συχνότητά της είναι λιγότερο από 10% του πληθυσμού ενώ μεταξύ 50 - 60 ετών αυξάνει στο 40%, απαντώμενη σε ποσοστό υψηλότερο του 60% μετά τα 70 έτη.Σ’ αυτό το σημείο να τονίσουμε πως τα εκκολπώματα δεν είναι προκαρκινική κατάσταση και δεν προδιαθέτουν σε καρκίνο του παχέος εντέρου. Η συνύπαρξη όμως αυτών των δύο δεν είναι σπάνια, γι’ αυτό και άτομα με εκκολπωμάτωση πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους αν υπάρχει επιδείνωση της κατάστασής τους παρά την αγωγή. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα εκκολπώματα δεν προκαλούν συμπτώματα.Μερικές φορές είναι δυνατό να συνοδεύονται από πόνο στην κοιλιά και/ή μετεωρισμό. Ο πόνος δίνει την αίσθηση του σπασμού και έχει την τάση να έρχεται και να φεύγει (κωλικοειδής πόνος). Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν συνήθως μετά από αφόδευση. Μερικοί ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν δυσκοιλιότητα ήδιάρροιες.Η ασυμπτωματική εκκολπωμάτωση δεν απαιτεί θεραπεία, εντούτοις η σταθερή σύσταση είναι η μεγάλη κατανάλωση φυτικών ινών (σαλάτες, φρούτα, λαχανικά, ολικής αλέσεως προϊόντα) προκειμένου να μην επιδεινωθεί η κατάσταση και να αποφευχθούν συμπτώματα και επιπλοκές. Μ’ αυτό τον τρόπο θ’ αυξηθεί ο όγκος των κοπράνων και θα μειωθεί ο όγκος διέλευσης τους από το πεπτικό σύστημα, άρα θα βελτιωθεί η δυσκοιλιότητα. Ένας άλλος επιβοηθητικός παράγων είναι η αυξημένη κατανάλωση υγρών (1,5-2 λίτρα νερό/ 24ωρο). Αντιθέτως σε περιπτώσεις εκκολπωματίτιδας προτείνεται η αποφυγή της κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες, λίπος αλλά και σε λακτόζη.Συνήθως οι άνθρωποι με εκκολπωμάτωση είναι δυσκοίλιοι και στην περίπτωση αυτή τα εξής γενικά μέτρα μπορούν να λαμβάνονται.
• Όχι καθαρτικά.
• Πριν το πρωινό γεύμα, ένα ποτήρι δροσερό νερό με ένα κουταλάκι αλάτι μαγνησίου. Όταν φανούν τα πρώτα επιτυχή αποτελέσματα της θεραπείας, να διακόπτεται σταδιακά.
• Για πρωινό γεύμα, 4 γεμάτες κουταλιές ωμής βρώμης και 4 κουταλιές πίτουρο με μια κουταλιά λακτόζη. Να ανακατεύονται καλά προσθέτοντας κρύο γάλα.
• Εναλλακτικό πρωινό με ψωμί ολικής αλέσεως προαιρετικά με μαρμελάδα από δαμάσκηνα ή άλλα φρούτα, και συνοδεύεται με τσάι από βότανα (μέντα, μολόχα, εκχύλισμα ροδιού). Αν υπάρχει ανάγκη καφέ, προτιμάται αλεσμένος καφές τύπου espresso.
• Μετά το πρωινό, για 5 - 10 λεπτά χαλαρώσετε και προσπαθήστε να πάτε στην τουαλέτα. Δεν χρειάζεται να πιεστείτε. Κάνετε υπομονή αν η μέθοδος δεν λειτουργήσει από τις πρώτες μέρες.
• Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες (20-35 γρ.). Οι φυτικές ίνες κάνουν τα κόπρανα πιο μαλακά και αυξάνουν τον όγκο τους. Προλαμβάνουν τη δυσκοιλιότητα και βελτιώνουν συνήθως το σύμπτωμα του πόνου που οφείλεται σε εκκολπώματα.Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες είναι:- Φρούτα (ακτινίδιο, πορτοκάλι, δαμάσκηνα κλτ) και λαχανικά (μπρόκολο, λάχανο, σπανάκι, καρότα, σπαράγγια, μαρούλι κτλ)- Ξηροί καρποί (φιστίκια)- Όσπρια- Δημητριακά και ψωμί ολικής αλέσεως
• Από τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες προτιμείστε ξινόγαλο, αφέψημα γάλακτος με προβιοτικά (probiotics) και γιαούρτι.
• Φυσική άσκηση και περιστασιακές εντριβές στην πλάτη και στο στομάχι.
• Άφθονα υγρά, κυρίως για τους ηλικιωμένους ασθενείς (1 ½ με 2 ½ λίτρα ημερησίως). Απαραίτητη είναι η πρόσληψη ικανοποιητικών ποσοτήτων υγρών(τουλάχιστον δύο λίτρα την ημέρα, περίπου 8-10 ποτήρια), όταν η διατροφή είναι πλούσια σε ίνες ή όταν λαμβάνουμε συμπληρώματα που περιέχουν ίνες.
• Η δυσκοιλιότητα μπορεί να επιδεινωθεί με διατροφή χαμηλή σε πρόσληψη φυτικών ινών (με λίγα φρούτα ή σαλάτες και με λευκό ψωμί και πολλά γλυκά), και με κατανάλωση σοκολάτας, κόκκινου κρασιού, με δυνατό μαύρο τσάι και με σκευάσματα που περιέχουν κωδεΐνη (αναλγητικά, σιρόπια για το βήχα).
Για να προλάβουμε τη δημιουργία των εκκολπωμάτων ή να μειώσουμε τις επιπλοκές από αυτά, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η διατήρηση φυσιολογικών εντερικών συνηθειών. Δηλαδή να έχουμε ικανοποιητικό αριθμό κενώσεων και να αποφύγουμε τη δυσκοιλιότητα και τη δύσκολη κένωση. Τελειώνοντας να τονίσουμε ότι οι πληροφορίες που παραθέσαμε παραπάνω έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού. Επίσης καλό είναι ν’ απευθυνθείτε σε πτυχιούχο διαιτολόγο που θα σας συμβουλεύσει και θα σας δώσει αυστηρά προσωπικό πρόγραμμα διατροφής για την αντιμετώπιση του προβλήματος και όχι γενικές οδηγίες.
Γράφει η Βότση Ειρήνη – Χρυσοβαλάντου, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
