Τα γεγονότα εξακολουθούν να κινούνται γρήγορα. Οι φόβοι ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να επεκταθεί είναι πολύ πραγματικοί. Οι νέες πραγματικότητες στη Μέση Ανατολή υπάρχουν κάπου εκεί έξω, αλλά η μορφή τους και ο τρόπος που θα λειτουργήσουν εξαρτώνται από την πορεία αυτού του πολέμου για το υπόλοιπο του έτους, και πιθανότατα πέραν αυτού.
Ακολουθούν μερικά πράγματα που γνωρίζουμε και μερικά που δεν γνωρίζουμε. Ο κατάλογος δεν είναι εξαντλητικός. Κάποιοι χλεύασαν τον Ντόναλντ Ράμσφελντ, υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ την εποχή της εισβολής στο Ιράκ το 2003, όταν μίλησε για "άγνωστους άγνωστους". Αλλά σε αυτό το μέρος του κόσμου, όπως και σε οποιοδήποτε άλλο, οι άγνωστοι παράγοντες υπάρχουν - και όταν αναδύονται, μπορούν να κάνουν τη μεγάλη διαφορά.
1 - Στο Ισραήλ, υπάρχει ισχυρή υποστήριξη για τη στρατιωτική εκστρατεία που στοχεύει στην αποδυνάμωση του Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ στη Γάζα. Αυτή η υποστήριξη τροφοδοτείται από την οργή για τις επιθέσεις του Χαμάς, τον θάνατο περισσότερων από 1.400 ανθρώπων και τη συνεχιζόμενη αιχμαλωσία περίπου 240 ομήρων στη Γάζα. Παρά την αναγνώριση των δυσάρεστων απωλειών αθώων Παλαιστινίων, πολλοί Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι αυτοί οι θάνατοι είναι αποτέλεσμα των ενεργειών της Χαμάς.
2 - Είναι σαφές ότι η επίθεση του Ισραήλ κατά της Χαμάς προκαλεί τρομερή αιματοχυσία. Ο τελευταίος αριθμός των Παλαιστινίων νεκρών από το υπουργείο Υγείας της Γάζας, που διοικείται από τη Χαμάς, ξεπέρασε τις 9.000 - εκ των οποίων περίπου το 65% είναι παιδιά και γυναίκες.
Δεν είναι σαφές πόσοι από τους άνδρες που έχουν σκοτωθεί ήταν άμαχοι ή πολεμούσαν για τη Χαμάς ή την Ισλαμική Τζιχάντ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και οι Ισραηλινοί δεν εμπιστεύονται τα στοιχεία του υπουργείου. Αλλά σε προηγούμενες συγκρούσεις, οι στατιστικές για τα παλαιστινιακά θύματα θεωρήθηκαν ακριβείς από διεθνείς οργανισμούς.
Ένα ζοφερό ορόσημο πλησιάζει γρήγορα. Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) λένε ότι περίπου 9.700 άμαχοι έχουν σκοτωθεί στην Ουκρανία από την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή πριν από 21 μήνες.
Κάποιοι από τους Παλαιστίνιους νεκρούς θα μπορούσαν να είναι μέλη της Χαμάς. Αλλά ακόμη και αν αυτό το ποσοστό είναι τόσο υψηλό όσο το 10%, πράγμα απίθανο, σημαίνει ότι το Ισραήλ βρίσκεται σε πορεία να έχει σκοτώσει τόσους Παλαιστίνιους αμάχους σε μια περίοδο λίγο μεγαλύτερη από ένα μήνα, όσους έχει σκοτώσει η Ρωσία στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022.
Ο ΟΗΕ υποστηρίζει ότι τα στοιχεία του για την Ουκρανία είναι ελλιπή και ο πραγματικός αριθμός των αμάχων που σκοτώθηκαν είναι πιθανότατα υψηλότερος, ενώ στη Γάζα ο αριθμός των νεκρών είναι επίσης πιθανό να είναι υψηλότερος, καθώς πολλοί Παλαιστίνιοι πιστεύεται ότι είναι θαμμένοι κάτω από τα χαλάσματα.
3 - Κάτι άλλο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι υπό μεγάλη πίεση.
Σε αντίθεση με τους αρχηγούς ασφαλείας και στρατού του Ισραήλ, ο ίδιος δεν έχει αναλάβει καμία προσωπική ευθύνη για την καταστροφική ακολουθία αποτυχιών που άφησε τις ισραηλινές συνοριακές κοινότητες ουσιαστικά ανυπεράσπιστες στις 7 Οκτωβρίου.
Τρεις Ισραηλινοί, ένας πρώην διαπραγματευτής για την ειρήνη, ο πρώην επικεφαλής της Shin Bet (της εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών του Ισραήλ) και ένας επιχειρηματίας της πληροφορικής, έγραψαν ένα άρθρο στο περιοδικό Foreign Affairs στο οποίο αναφέρουν ότι ο κ. Νετανιάχου δεν πρέπει να έχει καμία ανάμειξη στον πόλεμο και σε ό,τι ακολουθήσει. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει πιστούς υποστηρικτές, αλλά έχει χάσει την εμπιστοσύνη επιφανών προσωπικοτήτων του στρατιωτικού κατεστημένου και του κατεστημένου ασφαλείας του Ισραήλ.
4- Είναι επίσης σαφές ότι το παλιό status quo έχει συντριβεί. Ήταν δυσάρεστο και επικίνδυνο, αλλά φαινόταν να έχει μια ορισμένη ζοφερά οικεία σταθερότητα. Από το τέλος της τελευταίας παλαιστινιακής εξέγερσης γύρω στο 2005 αναδύθηκε ένα μοτίβο που ο κ. Νετανιάχου πίστευε ότι θα μπορούσε να διατηρηθεί επ' αόριστον. Αυτή ήταν μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση, για όλους τους ενδιαφερόμενους - Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς.
Το επιχείρημα ήταν ότι οι Παλαιστίνιοι δεν αποτελούσαν πλέον απειλή για το Ισραήλ. Αντίθετα, ήταν ένα πρόβλημα που το Τελ Αβίβ έπρεπε να διαχειριστεί. Τα διαθέσιμα εργαλεία περιλάμβαναν την πολιτική “του μαστίγιου και του καρότου” και την αρχαία τακτική του "διαίρει και βασίλευε".
Ο κ. Νετανιάχου, ο οποίος είναι πρωθυπουργός για το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου από το 2009 έχει υποστηρίξει με συνέπεια ότι το Ισραήλ δεν έχει εταίρο για την ειρήνη.
Ενδεχομένως έχει δίκιο. Η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ), η οποία είναι ο κύριος αντίπαλος της Χαμάς, είναι ένας βαθιά προβληματικός οργανισμός και πολλοί που την υποστηρίζουν εκτιμούν ότι ο γερασμένος πρόεδρός της Μαχμούντ Αμπάς πρέπει να παραιτηθεί. Αλλά είναι αυτός που αποδέχτηκε την ιδέα της δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ τη δεκαετία του 1990
"Διαίρει και βασίλευε" για τον κ. Νετανιάχου σήμαινε να επιτρέψει στη Χαμάς να ενισχύσει τη δύναμή της στη Γάζα εις βάρος της Παλαιστινιακής Αρχής.
Ενώ ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ είναι πάντα προσεκτικός σε ό,τι λέει δημοσίως, οι πράξεις του επί πολλά χρόνια δείχνουν ότι δεν θέλει να επιτρέψει στους Παλαιστίνιους να αποκτήσουν ανεξάρτητο κράτος. Αυτό θα συνεπαγόταν την παραχώρηση εδαφών στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, η οποία κατά την ισραηλινή δεξιά πτέρυγα της κυβέρνησης στο Τελ Αβίβ ανήκει στους Εβραίους.
Κατά καιρούς, οι δηλώσεις του κ. Νετανιάχου διαρρέουν. Το 2019, πολλές ισραηλινές πηγές ανέφεραν ότι είπε σε μια ομάδα βουλευτών του Λικούντ ότι αν αντιτίθενται σε ένα παλαιστινιακό κράτος θα πρέπει να υποστηρίξουν σχέδια για την άντληση χρημάτων - που παρέχονται κυρίως από το Κατάρ – για την ενίσχυση της Γάζας. Τότε είχε υποστηρίξει ότι η εμβάθυνση της διαίρεσης μεταξύ της Χαμάς στη Γάζα και της Παλαιστινιακής Αρχής στη Δυτική Όχθη θα καθιστούσε αδύνατη τη δημιουργία ενός κράτους.
5 - Είναι επίσης σαφές ότι το Ισραήλ, υποστηριζόμενο από τους Αμερικανούς, δεν θα ανεχθεί μια συμφωνία που θα επιτρέψει στη Χαμάς να παραμείνει στην εξουσία. Αυτό εγγυάται πολύ περισσότερη αιματοχυσία. Δημιουργεί επίσης μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το τι ή ποιος τους αντικαθιστά, ερωτήματα τα οποία μέχρι στιγμής δεν έχουν απαντηθεί.
Η σύγκρουση μεταξύ Αράβων και Εβραίων για τον έλεγχο της γης μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου διαρκεί πάνω από 100 χρόνια. Ένα μάθημα της μακράς και αιματηρής ιστορίας αυτής της σύγκρουσης είναι ότι δεν θα υπάρξει ποτέ στρατιωτική λύση.
Τη δεκαετία του 1990, η ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο καθιερώθηκε για να προσπαθήσει να τερματίσει τη σύγκρουση με τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ δίπλα στο Ισραήλ. Η τελευταία απόπειρα αναβίωσής της, μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων που είχαν διακοπεί, έγινε κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα. Απέτυχε πριν από μια δεκαετία και έκτοτε η σύγκρουση αφήνεται να φουντώνει.
Όπως έχουν πει ο πρόεδρος Μπάιντεν και πολλοί άλλοι, η μόνη πιθανή ευκαιρία για την αποφυγή νέων πολέμων είναι η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ. Αυτό δεν θα είναι εφικτό με τους σημερινούς ηγέτες σε καμία από τις δύο πλευρές. Οι εξτρεμιστές, τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι Παλαιστίνιοι, θα κάνουν ό,τι μπορούν για να καταστρέψουν την ιδέα, όπως κάνουν από τη δεκαετία του 1990. Ορισμένοι από αυτούς πιστεύουν ότι ακολουθούν το θέλημα του Θεού, γεγονός που καθιστά αδύνατο να τους πείσουμε να δεχθούν έναν κοσμικό συμβιβασμό.
Αλλά αν αυτός ο πόλεμος δεν προκαλέσει αρκετό σοκ ώστε να σπάσουν οι βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις και να γίνει βιώσιμη η ιδέα των δύο κρατών, τίποτα δεν θα το κάνει. Και χωρίς έναν αμοιβαία αποδεκτό τρόπο τερματισμού της σύγκρουσης, περισσότερες γενιές Παλαιστινίων και Ισραηλινών θα καταδικαστούν σε περισσότερους πολέμους, καταλήγει η ανάλυση του Jeremy Bowen του BBC.
