Τι είναι ο αυτισμός;
Ο αυτισμός είναι ένα φάσμα διαταραχών που σχετίζονται και μοιράζονται έναν πυρήνα συμπτωμάτων. Οι διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού εμφανίζονται στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία και προκαλούν καθυστερήσεις σε πολλούς βασικούς τομείς της ανάπτυξης, όπως η μάθηση, η ομιλία, το παιχνίδι και η κοινωνική συναναστροφή.
Οι ενδείξεις και τα συμπτώματα του αυτισμού ποικίλουν. Κάποια αυτιστικά παιδιά έχουν ήπιες δυσκολίες, ενώ άλλα έχουν περισσότερα εμπόδια να ξεπεράσουν. Παρ’ όλα αυτά, κάθε παιδί στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζει δυσκολίες, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, στους παρακάτω τομείς:
- στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία
- στη συναναστροφή με τους άλλους και τη συσχέτιση με το περιβάλλον
- στην ευελιξία της σκέψης και της συμπεριφοράς
Υπάρχουν πολλές απόψεις ανάμεσα στους ειδικούς για τις αιτίες και τους τρόπους αντιμετώπισης του αυτισμού. Αλλά όλοι συμφωνούν στο ότι η έγκαιρη και εντατική αντιμετώπιση έχει θετικά αποτελέσματα.
Οι πρώτες διαπιστώσεις εξαρτώνται από τους γονείς
Οι γονείς έχουν την περισσότερη επαφή και γνωρίζουν καλύτερα απ’ όλους το παιδί τους. Βλέπουν πράγματα στην ανάπτυξη του παιδιού και στη συμπεριφορά του που ίσως ο παιδίατρος να μη δει, λόγω της περιορισμένης επαφής. Ο παιδίατρος είναι σημαντικός σύμμαχος και οι ανησυχίες των γονιών πρέπει να συζητούνται μαζί του.
Οι γονείς είναι σημαντικό να:
- παρακολουθούν την ανάπτυξη του παιδιού
- δρουν, όταν ανησυχούν
- μη δέχονται την άποψη «περιμένετε και θα δούμε»
- εμπιστεύονται το ένστικτό τους
Ενδείξεις και συμπτώματα στη βρεφική και προσχολική ηλικία
Το παιδί:
- δεν έχει βλεμματική επαφή (δεν κοιτά στα μάτια)
- δεν ανταποδίδει το χαμόγελο
- δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του ή σε μια γνώριμη φωνή
- δεν ακολουθεί αντικείμενα με τα μάτια του
- δε χρησιμοποιεί χειρονομίες για να επικοινωνήσει
- δεν κάνει θόρυβο για να τραβήξει την προσοχή
- δεν αναζητά και δεν ανταποκρίνεται στην αγκαλιά
- δε μιμείται κινήσεις και εκφράσεις προσώπου
- δεν παίζει με άλλους και δε μοιράζεται το ενδιαφέρον και τη χαρά τους
Οι παρακάτω καθυστερήσεις απαιτούν άμεση αξιολόγηση του παιδιού
- μέχρι τον 6ο μήνα: δεν χαμογελά και δεν δείχνει χαρά
- μέχρι τον 9ο μήνα: δεν μιμείται ήχους και εκφράσεις προσώπου, δεν ανταποδίδει το χαμόγελο
- μέχρι το 12ο μήνα: δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του, δεν κάνει χειρονομίες, δε δείχνει, δεν κουνά το χέρι να χαιρετήσει
- μέχρι το 16ο μήνα: δεν έχει πει λέξεις
- μέχρι τον 24ο μήνα: δεν έχει πει φράσεις με δύο λέξεις που να έχουν νόημα και που δεν αποτελούν αποτέλεσμα επανάληψης.
Ενδείξεις και συμπτώματα σε μεγαλύτερα παιδιά
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν τα συμπτώματα και οι ενδείξεις παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλία. τα οποία όμως κινούνται γύρω από τις κοινωνικές δεξιότητες, το λόγο, τη μη λεκτική επικοινωνία, και τη δύσκαμπτη συμπεριφορά.
Ενδεικτικά:
- κοινωνικές δεξιότητες: δείχνει να μην αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του, δεν ξέρει πώς να συνδεθεί με άλλους και να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις, δε συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και παιχνίδια μίμησης, δεν κατανοεί και δεν εκφράζει συναισθήματα, δείχνει να μην ακούει όταν του μιλούν.
- λεκτική επικοινωνία: έχει περίεργο ρυθμό και τόνο, επαναλαμβάνει λέξεις και φράσεις, δεν απαντά σε ερωτήσεις απλά τις επαναλαμβάνει, μιλά στο τρίτο πρόσωπο για τον εαυτό του, δυσκολεύεται να εκφράσει επιθυμίες.
- μη λεκτική επικοινωνία: δεν έχει βλεμματική επαφή, οι εκφράσεις του προσώπου του δεν ταιριάζουν με αυτό που λέει (π.χ. μπορεί να περιγράφει ένα χαρούμενο γεγονός και να φαίνεται λυπημένο), δυσκολεύεται να κατανοήσει τις εκφράσεις και τις χειρονομίες των άλλων.
- δύσκαμπτη συμπεριφορά: δε δέχεται αλλαγές στη ρουτίνα του, δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σε τυχόν αλλαγές, όσο μικρές κι αν είναι, παρουσιάζει ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές (π.χ. τα αυτοκινητάκια πρέπει να είναι στη σειρά με συγκεκριμένο τρόπο), επαναλαμβάνει κινήσεις (π.χ. χτυπά χέρια, κουνιέται εμπρός-πίσω).
Αν υπάρχουν οποιεσδήποτε αναπτυξιακές καθυστερήσεις, είναι καλύτερο να αξιολογηθεί το παιδί όσο το δυνατό γρηγορότερα. Οι αυτιστικές διαταραχές είναι μια δύσκολη διάγνωση αλλά δεν είναι καταδικαστική. Αυτό πρέπει να θυμόμαστε!
